چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی
مقدمه
با نزدیک شدن به زمستان ۲۰۲۴–۲۰۲۵، پیش‌بینی‌ها نشان از شرایطی پیچیده در نیمکره شمالی دارند. ترکیبی از دماهای پایین، نوسانات بین هوای خشک و مرطوب، و الگوی جوی لانی‌نیا سبب شده تا چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرند.
در ایالات متحده، بارش برف در نواحی اطراف دریاچه‌های بزرگ بیش از میانگین بلندمدت خواهد بود، و در اروپا، کشورهای اسکاندیناوی رطوبت و بارش بیش‌از‌حد معمول را تجربه خواهند کرد. این شرایط جوی خاص نیازمند آمادگی ویژه پیمانکاران و تیم‌های اجرایی در پروژه‌های زیرساختی و ساختمانی است.
برای مقابله با این وضعیت، لازم است ناوگان‌ها و تجهیزات سنگین برای عملکرد در سرمای شدید و برف‌آلودگی آماده‌سازی شوند. از جمله اقدامات کلیدی می‌توان به بررسی کامل سیستم ضدیخ، وضعیت باتری‌ها، فیلترها و روانکارها اشاره کرد. تدوین و اجرای «برنامه مقابله با طوفان» نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، تا در شرایط بحرانی سوخت و انرژی مورد نیاز تأمین شود.
از دیگر چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی، حفظ سلامت و ایمنی کارکنان در برابر سرمای شدید است. کارگران باید در برابر استرس سرمایی محافظت شوند و آموزش‌های لازم درباره خطراتی نظیر یخ‌زدگی، سرمازدگی، و سندرم ارتعاش دست–بازو دریافت کنند. پوشش‌های مناسب، تجهیزات ایمنی گرمایشی و برنامه‌ریزی دقیق شیفت‌ها برای استفاده بهینه از ساعات روشنایی روز، نقش مؤثری در حفظ بهره‌وری دارند.
افزون بر آن، ارزیابی دقیق ریسک زمستانی، آموزش هدفمند نیروی کار، مدیریت روشنایی محیط کار در روزهای کوتاه‌تر، و تنظیم مناسب زمان‌بندی عملیات عمرانی از الزامات مدیریت پروژه در این فصل چالش‌برانگیز است.
در مجموع، با نگاه دقیق به داده‌های اقلیمی و آمادگی پیشگیرانه، می‌توان از بسیاری از آسیب‌ها و چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی جلوگیری کرده و ایمنی و کارایی پروژه‌ها را حفظ نمود.
پیش‌بینی شرایط آب‌وهوایی
پیش‌بینی NOAA برای ایالات متحده
مرکز ملی اقیانوس‌شناسی و جوی آمریکا (NOAA) پیش‌بینی می‌کند که مناطق اطراف دریاچه‌های بزرگ (Great Lakes) بارش برف بیش از نرمال و کاهش دما را تجربه خواهند کرد. این وضعیت ناشی از سامانه پر فشار جوی است که بخش‌های جنوبی را گرم و خشک و بخش‌های شمالی را سرد و برفی نگه می‌دارد.
پیش‌بینی ECMWF برای اروپا
مرکز پیش‌بینی‌های میان‌برد اروپا (ECMWF) گزارش می‌دهد که پس از به‌روزرسانی مدل عددی IFS به نسخه 49R1 در نوامبر 2024 دقت پیش‌بینی دمای سطحی و جریان‌های رطوبتی بهبود یافته و بارش بیش‌از‌حد معمول برای کشورهای اسکاندیناوی قابل انتظار است.
بارش برف و رطوبت
- نقشه ی پیش‌بینی بارشECMWF نشان‌دهنده ی بارش بیش از حد نرمال در بخش‌هایی از کانادا و شمال ایالات متحده است، در حالی که جنوب آمریکا کمتر از حد معمول برف خواهد داشت.
- در اروپا، بارش برف بیش از حد نرمال در بعضی از کشور های اسکاندیناوی پیش‌بینی شده است.
آماده‌سازی ناوگان و تجهیزات برای زمستان: گامی کلیدی در مواجهه با چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی
برای اطمینان از عملکرد ایمن و مداوم ماشین‌آلات در شرایط سخت زمستانی، پیمانکاران باید اقدامات پیشگیرانه‌ای را در زمینه نگهداری و تجهیز ناوگان در نظر بگیرند. مهم‌ترین گام‌ها در این مسیر عبارتند از:
- کنترل و تعویض ضدیخ:بررسی دقیق سطح و کیفیت ضدیخ، و تعویض آن در صورت آلودگی یا کاهش غلظت، به‌منظور جلوگیری از یخ‌زدگی موتور و سیستم خنک‌کننده در دماهای زیر صفر ضروری است.
- بازرسی باتری‌ها:تست عملکرد باتری‌ها در دمای پایین و تعویض نمونه‌های ضعیف، از توقف ناگهانی ماشین‌آلات در شرایط بحرانی جلوگیری می‌کند. باتری‌ها در سرما توان کمتری دارند و باید آماده‌سازی ویژه شوند.
- تعویض فیلترهای هوا و سوخت:فیلترهای گرفته یا فرسوده می‌توانند جریان سوخت و هوا را محدود کنند و باعث کاهش راندمان یا توقف موتور شوند. تعویض به‌موقع آن‌ها یکی از اقدامات حیاتی در فصل سرد است.
- ایجاد برنامه مقابله با طوفان:پیش‌بینی افزایش مصرف سوخت در زمان وقوع طوفان و ذخیره‌سازی سوخت، تجهیزات یدکی، کمک‌های اولیه و لوازم اضطراری در کابین ماشین‌آلات، بخشی از آمادگی برای شرایط بحرانی است.
- نگهداری مسیرهای حرکت:برای پیشگیری از حوادث ناشی از لغزش، استفاده از مواد ضدلغزش مانند شن، ماسه و نمک ضروری است. همچنین، برف‌روبی روزانه مسیرهای سربالایی، پیاده‌روها و محدوده اطراف تجهیزات باید در دستور کار قرار گیرد.
ایمنی و سلامت نیروی کار در مواجهه با سرمای زمستانی
یکی از مهم‌ترین چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی، حفظ سلامت و ایمنی نیروی کار در برابر سرمای شدید است. شرایط جوی زمستان می‌تواند تأثیرات جدی بر بدن انسان داشته باشد، به‌ویژه زمانی که کار در فضای باز و برای ساعات طولانی انجام شود.
مطابق با دستورالعمل سازمان ایمنی و بهداشت شغلی ایالات متحده (OSHA)، استرس سرمایی (Cold Stress) می‌تواند منجر به بروز مشکلات زیر شود:
- هیپوترمی (Hypothermia):هنگامی رخ می‌دهد که دمای بدن به زیر ۳۵ درجه سانتی‌گراد افت کند. علائم شامل لرزش شدید، گیجی، اختلال در تکلم و در مراحل پیشرفته، کاهش سطح هوشیاری و کُما است.
- یخ‌زدگی (Frostbite):انجماد بافت‌های سطحی بدن، به‌ویژه در اندام‌هایی مانند انگشتان دست و پا، بینی و گوش‌ها. در این حالت پوست ممکن است بی‌حس، سفید یا خاکستری شود.
- سرمازدگی (Chilblains / Trench Foot):آسیبی غیرانجمادی به بافت بدن که در اثر تماس طولانی‌مدت با محیط سرد و مرطوب ایجاد می‌شود. این وضعیت با تورم، قرمزی، تاول و درد همراه است و نیاز به مراقبت فوری دارد.
برای کاهش این خطرات، ضروری است که نیروی کار آموزش‌های لازم را دریافت کرده و از لباس‌های گرم، لایه‌لایه و ضدآب استفاده کنند. همچنین، فراهم‌کردن پناهگاه‌های گرم، نوشیدنی‌های گرم، و تنظیم زمان‌بندی مناسب شیفت‌ها می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از این آسیب‌ها ایفا کند.
سندورم ارتعاش دست–بازو (HAVS)
یکی دیگر از چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی، افزایش خطر ابتلا به سندروم ارتعاش دست–بازو در دماهای پایین است. این سندروم ناشی از تماس مکرر و طولانی‌مدت با ارتعاشات ابزارهای برقی نظیر بتن‌شکن‌ها، سنگ‌فرزها، و دریل‌های ضربه‌ای است.
سرما باعث کاهش گردش خون در اندام‌های انتهایی (مانند انگشتان) می‌شود، که حساسیت به ارتعاش را بیشتر کرده و روند تخریب عصبی و عروقی را تسریع می‌کند. علائم HAVS شامل بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن، درد، و در مراحل پیشرفته، کاهش عملکرد حرکتی و تغییر رنگ انگشتان در سرما است.
برای کاهش این ریسک، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- آموزش نیروی کار درباره علائم اولیه HAVS و اهمیت گزارش‌دهی زودهنگام
- پایش مدت زمان تماس با ابزارهای دارای ارتعاش
- استفاده از دستکش‌های ضدارتعاش و گرم
- چرخش وظایف و محدود کردن زمان استفاده مداوم از ابزارهای ارتعاشی
- نگهداری و تنظیم منظم ابزار برای کاهش شدت ارتعاش
توجه به این موضوع به‌ویژه در ماه‌های سرد سال می‌تواند از بروز آسیب‌های مزمن و کاهش توان کاری نیروی انسانی جلوگیری کند.
چک‌لیست ایمنی عملیاتی پروژه عمرانی در زمستان
تجهیزات و ماشین‌آلات
- بررسی و تعویض ضدیخ موتور و سیستم خنک‌کننده
- تست و در صورت لزوم تعویض باتری‌ها
- بررسی و تعویض فیلترهای هوا و سوخت
- اطمینان از عملکرد صحیح بخاری‌ها و گرم‌کن‌های کابین
- ذخیره کافی سوخت برای روزهای طوفانی
- نگهداری مسیرهای عبور با شن، ماسه و نمک
- بررسی و آماده‌سازی تجهیزات برف‌روبی و ضدلغزش
سلامت و ایمنی نیروی کار
- آموزش شناسایی علائم هیپوترمی، یخ‌زدگی و سرمازدگی
- تهیه لباس‌های گرم، ضدآب و لایه‌لایه برای کارگران
- ایجاد ایستگاه‌های گرم برای استراحت موقت
- برنامه‌ریزی برای نوشیدنی‌ها و غذاهای گرم
- مدیریت شیفت‌ها برای استفاده بهینه از ساعات روشنایی
- کاهش زمان حضور مداوم در فضای باز
- پایش وضعیت سلامت کارگران در طول شیفت‌ها
خطرات خاص زمستانی
- ارزیابی خطر سندروم ارتعاش دست–بازو (HAVS)
- محدود کردن زمان کار با ابزارهای ارتعاشی در سرما
- آموزش و استفاده از دستکش‌های ضدارتعاش و گرم
- پایش روزانه مسیرها برای خطر لغزش و یخ‌زدگی
- اطمینان از روشنایی مناسب برای کار در روزهای ابری یا کوتاه
مدیریت ریسک سایت در شرایط زمستانی
در مواجهه با چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی، ارزیابی دقیق و پیشگیرانه ریسک یکی از ارکان حیاتی مدیریت ایمنی و بهره‌وری پروژه‌هاست. به‌گفته‌ی شرکت بیمه Victor Insurance، برنامه‌ریزی برای کاهش اثرات سرمای شدید و ناپایداری جوی باید شامل موارد زیر باشد:
- خبررسانی و پیش‌آگاهی هواشناسی:
پایش مداوم پیش‌بینی‌های جوی و اطلاع‌رسانی سریع به کارکنان، به‌ویژه در مورد طوفان‌ها یا بارش‌های سنگین، امکان واکنش سریع و اجرای طرح‌های اضطراری را فراهم می‌کند. - آمادگی برای تعطیلی ناگهانی:
طراحی شیفت‌های جایگزین، مانند انتقال فعالیت‌ها به آخر هفته یا ساعات انعطاف‌پذیر، کمک می‌کند تا اختلالات ناشی از شرایط آب‌وهوایی جبران شده و پروژه از مسیر زمانی خود خارج نشود. - گرمایش و عایق‌بندی تجهیزات و تأسیسات:
تأمین بخاری‌های سیار برای فضاهای کاری، ایجاد انبارهای گرم برای نگهداری مواد حساس، و عایق‌کاری لوله‌های آب و سایر سیستم‌های حیاتی، برای جلوگیری از یخ‌زدگی و توقف عملیات بسیار ضروری است. - استراحت در محیط گرم:
فراهم‌کردن محل استراحت دارای گرمایش مناسب و دسترسی به نوشیدنی‌های گرم، نه‌تنها خستگی کارگران را کاهش می‌دهد، بلکه در حفظ دمای بدن و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سرما بسیار مؤثر است.
با تدوین یک برنامه مدیریت ریسک جامع، می‌توان از خسارات مالی، حوادث شغلی، و تأخیر در اجرای پروژه جلوگیری کرد و در عین حال، سلامت و رفاه نیروی انسانی را تضمین نمود.
مدیریت روشنایی و واکنش مصالح در شرایط زمستانی
از دیگر چالش‌های زمستان در پروژه عمرانی، کاهش ساعات روشنایی روز و تغییر رفتار مصالح در دماهای پایین است. مدیریت صحیح این عوامل می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ کیفیت اجرا و کاهش تأخیرات داشته باشد.
1. تنظیم ساعت کاری
در زمستان، کوتاه‌تر شدن روزها باعث کاهش بازه‌ی مفید کاری با نور طبیعی می‌شود. برای جبران این محدودیت، پیشنهاد می‌شود:
- زمان شروع کار به ساعات ابتدایی روز منتقل شود.
- در پروژه‌های حیاتی، با برنامه‌ریزی دقیق، شیفت‌های کاری در ساعات باقیمانده از نور طبیعی یا با استفاده از روشنایی مصنوعی استاندارد ادامه یابد.
- روشنایی محیطی مناسب و بدون خیرگی برای ایمنی نیروی کار تأمین گردد.
2. رفتار مصالح در سرما
- بتن:
در دمای پایین، بتن به‌ویژه در ۲۴ ساعت اول پس از بتن‌ریزی، نباید در معرض یخ‌زدگی قرار گیرد. استفاده از پوشش‌های حرارتی، افزودنی‌های زودگیر و تأمین دمای مناسب محیطی برای جلوگیری از افت مقاومت ضروری است. - ملات:
ملات نیز باید در دمای مناسب نگهداری شود. سرمای شدید می‌تواند باعث کاهش چسبندگی و افت کیفیت شود. استفاده از مصالح گرم‌شده، عایق‌کاری مناسب محل اجرا، و اجتناب از اجرای کار در زمان یخبندان، از الزامات کیفی در این بخش است.
در مجموع، هماهنگی برنامه‌ریزی زمانی با شرایط جوی و درک صحیح از رفتار مصالح در سرما، تأثیر مستقیمی بر کیفیت نهایی و بهره‌وری پروژه خواهد داشت.
سخن پایانی
برای موفقیت در اجرای پروژه‌های عمرانی در فصول سرد، ضروری است که مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ در سه محور اصلی انجام گیرد: استفاده از داده‌های دقیق هواشناسی (مانند گزارش‌های NOAA و ECMWF)، آماده‌سازی فنی ناوگان و تجهیزات، و محافظت از سلامت نیروی انسانی در کنار تطبیق روش‌های اجرایی با واکنش مصالح در سرما.
با پیش‌بینی دقیق شرایط جوی، نگهداری پیشگیرانه ماشین‌آلات، و آموزش منظم کارکنان در زمینه ایمنی زمستانی، می‌توان بسیاری از ریسک‌ها و هزینه‌های ناشی از توقف اضطراری یا حوادث را به‌طور چشمگیری کاهش داد. این رویکرد، در کنار بهینه‌سازی منابع و زمان، به افزایش بهره‌وری و حفظ کیفیت اجرای پروژه‌ها در فصل زمستان منجر خواهد شد.
بدون دیدگاه